Home - Activiteiten - Workshops en Symposia - VoedselAnders-conferentie 2014

Symposium 'Welke kennis delen wij?' 28 mei 2013 - Beleidsaanbevelingen

BELEIDSAANBEVELINGEN
Aart van den Bos

1. Kijk vanuit een holistische benadering van voedselproductie
   Als het gaat om het verduurzamen van de landbouw dan moeten we kijken naar systemen die werken conform een fundamenteel respect voor alle levens vormen. Het betekent zo volledig mogelijk gebruik maken van de mogelijkheden die de natuur ons geeft zonder dezelfde natuur te beschadigen.
   
2. Stimuleer en promoot het hergebruik van nutriënten en mineralen vanuit:
   
   • Organische afvalstromen van de landbouw, processing industrie, dorpen en steden en vanuit de sanitatie hoek.
     
   • Afvalwater uit de processing industrie, land & tuinbouw, sanitatie
     Momenteel zijn er nog zo enorm veel ongebruikte bronnen die nu meestal voor problemen zorgen. M.n. in ontwikkelingslanden en emerging markets zijn hier nog mogelijkheden te over. Het verdient de voorkeur om zoveel mogelijk gebruik te maken van lokaal aanwezige, ongebruikte reststromen en deze om te zetten naar nuttige en goedkopere producten voor de land & tuinbouw. Hiermee kan de effectiviteit van (steeds duurder wordende) kunstmest worden verhoogd en de kosten worden verlaagd.
3. Nucleus farming : combineer grote commerciële farms met + smallholder farmers / outgrowers
   Veel genoemde problemen met smallholder farmers zijn: lage productie, inconsistente kwaliteit, onbetrouwbare aanvoer, geen koelfaciliteit, geen tot weinig (geordineerde) toegang tot agri-inputs, gebrekkige markttoegang, onvoldoende planning (bijv. gewas rotatie).
   Door een link te maken tussen smallholders en commerciële bedrijven –met faciliteiten- kunnen er behoorlijke schaalvoordelen behaald worden. In toenemende mate zijn hier mogelijkheden voor en grotere bedrijven staan hier ook steeds vaker voor open.
   
4. Stimuleer en promoot gewas rotatie
   Bodems worden dikwijls uitgeput door een te eenzijdige manier van produceren. Onze voorouders wisten dat het belangrijk was om niet hetzelfde gewas continue te planten. Door een goede variatie aan te brengen kun je de bodem gezond houden. Daar waar boeren vaak maar één ‘asset’ ( = hun land) hebben, is het van het grootste belang het die waarde te laten behouden.
   

BELEIDSAANBEVELINGEN TEN BEHOEVE VAN EEN RESULTAATGERICHTE AANPAK
Jan Dirk van de Voort

Maak onderscheid tussen natuurlijke en technische duurzaamheid bij vermarkting, regelgeving (keurmerk, handhaving) en onderzoek. Dat impliceert een aantal zaken:

• Kies het stimuleren van een gezond bodemleven als uitgangspunt bij het vorm geven aan nationaal beleid en stuur op resultaten i.p.v. procesvariabelen
  
• Leg het primaat in de wetgeving niet bij beheersing van de stikstofkringloop, maar bij het sluiten van regionale koolstofkringlopen
  
• Neem de 'aanwijzingen' van de natuur en de praktijk serieus: wacht niet met reageren en werk mee in plaats van gevestigde belangen te blijven verdedigen
  
• Onderwerp de toelating van milieubelastende stoffen (pesticiden, antibiotica, wormmiddelen, entstoffen en additieven) aan een hernieuwde kritische evaluatie
  
• Stimuleer korte voedselketens en kleine landbouwinitiatieven en leg familiebedrijven geen absurde kwaliteitseisen (GLB 2014!) op die eerder bedoeld zijn als een knieval naar grote voedselverwerkers dan als voedselveiligheidseisen ter bescherming van de consument
  
• Geef prioriteit aan onderzoek dat verduurzaming van de landbouw nastreeft, in plaats van het bestrijden van symptomen die in de eerste plaats ontstaan zijn door een vorm van landbouw die er contraproductieve uitgangspunten op na houdt en uiteindelijk de vernietiging van de productiefactor grond tot gevolg zal hebben
  

BELEIDSAANBEVELINGEN T.B.V. KENNISOVERDRACHT AAN ONTWIKKELINGSLANDEN
René Grotenhuis

• De toekomst van de landbouw in ontwikkelingslanden zou zich moeten baseren op technologie van de 21e eeuw, die de zelf-regulerende en regeneratieve capaciteit van de natuur als uitgangspunt neemt. Delen en verder ontwikkelen van technologie en kennis is daarbij een voorwaarde.
  
• Familielandbouw moet zich boven het subsistence niveau uitwerken. Dat vraagt om een stevig business model dat de basis biedt voor investeren in een landbouw die ook voor de toekomstige generatie boeren aantrekkelijk en uitdagend is.
  
• Familielandbouw als (kleinschalig) organisatiemodel is kwetsbaar in een tijd van globalisering en schaalvergroting. Laten we investeren in het ontwikkelen van organisatiemodellen die de kracht van de familielandbouw bundelen, zodat ze een serieuze factor worden in de landbouw en voedselvoorziening.
  

BELEIDSAANBEVELINGEN TEN BEHOEVE VAN DUURZAME ONTWIKKELING
Jan Diek van Mansvelt

De huidige situatie
FOCUS op de duurzame omgang met bodem en water, als bestaansbasis,
dus als voorwaarde voor sociale en culturele ontwikkeling
PROBLEMEN:
de huidige bodemerosie wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten zoals ontbossing, begrazing, akkerbouw, productie-intensiteit, bemesting, ziektebestrijding in gewas en vee. Kort gezegd: door de eenzijdige landbouwsystemen van de agrochemische landbouw-en-verwerking.
GERELATEERDE PROBLEMEN:
water vervuiling, waterverlies (verdroging, verwoestijning), wateroverlast (overstroming, grondafspoeling)
CONNECTIE TUSSEN WATER EN BODEM:
een structuurrijke bodem (voldoende koolstof en kleimineralen) neemt regen en smeltwater op, houdt het water vast en geeft het gedoseerd af aan het ecosysteem (gewassen, struiken, bomen…)
KERNPROBLEEM:
eenzijdige (agrochemische) productielandbouw (gewassen en vee) veronachtzaamt de bodemopbouw ten gunste van korte termijn productie. De internationale, grootschalige, agro-chemisch industriële ‘plof landbouw’ veroorzaakt bodemdegradatie en de daaraan gekoppelde waterproblematiek (vervuiling, tekort en overstroming).

Oplossingsperspectieven
OPLOSSINGEN ZIJN MOGELIJK: zie bijvoorbeeld:

• de Zaï methode die in Burkina Faso en andere Sahel gebieden succesvol is agrotechnisch succesvol is gebleken . Er worden stenen dijkjes aangelegd die het wegstromen van regenwater verminderen, en komvormige gaten gehakt in de zandkorst, waarin gierst en bonen in gedroogde compost worden gezaaid. De zaden ontkiemen in het opgevangen regenwater en boren met hun wortels gaten in de bodem die nu vochtig is. Bij een volgende bui kan het water verder de grond in. Het spoelt niet meer weg – de woestijn produceert voedsel, en na de oogst is er bladmateriaal voor geiten die omheind gehouden worden. In de Zaï methode worden, zodra dat kan, ook op regelmatige afstanden struiken en bomen geplant. Die wortelen weer dieper dan de gewassen (water in de bodem, nutriënten naar boven), ze leveren schaduw en extra voeding voor mens en dier (inclusief plaats en voer voor nuttige insecten)
  
• de Golden Green methode, die zo fraai wordt gepresenteerd in de films van John D. Liu . Hier wordt de verwoestijning door zwaar eroderende overbegrazing met geiten, teruggebracht door de geiten binnen omheiningen te houden. Na twee á drie jaar is de bodem weer volledig bedekt met groen, wordt het regenwater weer vastgehouden, gaan de beekjes weer lange tijd stromen en worden de benedenstroomse gebieden niet meer overstroomd.
  
• Fighting the growing deserts with livestock, van Alan Savory laat zien hoe trekkend vee benut kan worden om de prairie weer productief te maken door het afgrazen van oude stengels en het achterlaten van dierlijke mest voor de nieuwe groei. Dit in plaats van het afbranden van het oude gras zoals gebruikelijk is geworden.
  

Zoals u ziet gaat het er telkens om de productie van gewassen en vee zo te organiseren dat er synergie ontstaat tussen de organismen binnen het agro-ecosysteem – het geheel dat meer is dan de som der delen. In ons land kennen we dat uit de gemengde bedrijfssystemen, waar gewassen en vee elkaar in hun ontwikkeling ondersteunen. Daarin zijn gewasresten, mest en gier, al dan niet vercomposteert heel belangrijk als voedsel voor de bodem. Zij voeden het bodem ecosysteem dat ons beter kan voeden naar mate het zelf – ondergronds – groeit en bloeit.

Om de boeren en de hele verdere voedselkolom te stimuleren de landbouw als land opbouwende activiteit te organiseren stellen we de volgende beleidsaanbevelingen voor:

BELEIDSAANBEVELINGEN VOOR HULP AAN BUITENLANDSE LANDBOUW
Jan Diek van Mansvelt

1. Focus op vormen van landbouw, in de breedste zin, die hand in hand gaan met de verbetering van het bodembeheer en het waterbeheer.
   
2. Focus op de kleine en middelgrote boeren – boeren die door hun werk zelf direct contact hebben met bodem, water, gewas en vee: hun eigen bedrijfssysteem.
   
3. Focus zodoende ook op risicospreiding voor de bedrijven en het behoud van regionale planten en diersoorten, gecultiveerde en wilde.
   
4. Focus op regio specifieke regionale zelfvoorziening, zoals die bijvoorbeeld ook door Slow Food wordt aanbevolen. En focus daarmee op vermindering van het verlies in de voedingsketen.
   
5. Focus in de hele voedselketen (van grond tot mond) op internalisering van de kennisvernieuwing betreffende duurzame ontwikkeling in bovengenoemde zin.
   
6. Focus voor de regionale overschotten op milieubewuste internationale bedrijfssystemen zoals bijvoorbeeld Fair Trade , Eosta , Tradin , Simon Levelt
   
7. Faciliteer in de ontwikkelingslanden onderzoek met eenvoudige methoden naar de kwaliteit van bodem en water, naar de kosten opbrengsten per gewas en per bedrijf, naar ziekten en ziektepreventie in vee en gewas en naar de sociale structuren in de productiegemeenschappen (arbeid, inkomen, scholing, gender).
   
8. Faciliteer praktijk-georiënteerde cursussen in de ontwikkeling van duurzame regionale landbouw, ketenbenadering en netwerken voor het Nederlandse beleid bij EZ en Ontwikkelingssamenwerking.
   

VOORBEELDEN DAT HET ECHT KAN
Peter Brul

• SEKEM, Egypte
  
• Turkse rozijnen (bodem, water)
  
• Kaap Verdische koffie (bodem, water, biodiversiteit)
  
• Latijns-Amerikaanse bananen (id.)
  
• Arabische vleeskippen (id)